Wie kent het niet? Je borstelt je paard, de haren zweven rond en jij ziet eruit als je paard vóór het poetsen. Het betekent dat de mooiste tijd van het jaar begint: de rui. Voor paarden met maagproblemen is de rui een ware krachtinspanning. Hoe je je paard kunt ondersteunen door doeltreffend te voeren lees je hier. 

Vachtwissel bij paarden

Paarden wisselen twee keer per jaar hun vacht. De ruiperiode in het voorjaar begint meestal in januari na de winterzonnewende en de vachtwissel in de herfst begint in juli. Zeker eerder dan je verwacht had? 

De rui is in te delen in vier stadia: 

• De eerste fase is de groeifase, hier wordt het haar van voedingsstoffen voorzien en groeit het ca. gedurende vier maanden. Juist tijdens deze fase zie je het negatieve effect van een voedingsstoffentekort, daarom is het belangrijk om niet pas bij het uitvallen van de haren de mineraaltoevoer van jouw paard te verhogen, maar van eind juli tot november.
• Gedurende de tweede rustfase worden de toevoer van voedingsstoffen en de groei stopgezet. 
• In de derde fase, de overgangsfase, worden oude haren weggeduwd door de nieuwe vacht.
• Als laatste fase volgt het haarverlies, hetgeen wij als ruiter opmerken. Het oude haar valt uit en het nieuwe groeit aan. 

Niet de temperatuur maar de hoeveelheid daglicht beïnvloedt de rui bij paarden. 

Voor de vachtwissel is niet de temperatuur van doorslaggevend belang, maar het daglicht. Maar hoe weten paarden dan wanneer ze hun vacht moeten wisselen? Dat heeft de natuur heel slim ingericht. Paarden nemen de veranderde daglichtlengte namelijk waar m.b.v. hun pijnappelklier. 

Pijnappelklier - nog nooit van gehoord? Deze hormoonklier, die wij mensen overigens ook hebben, is verbonden met de hersenen. De klier produceert melatonine, een hormoon, dat onder andere het slaap-waakritme en daarmee ook de vachtwissel stuurt. Zodra de dagen vanaf juni korter worden geeft de pijnappelklier het signaal dat de winter eraan komt en de wintervacht ter bescherming tegen koude geproduceerd moet worden. 

De temperatuur heeft enkel invloed op de vachtdichtheid en -lengte. Daarom ontwikkelen sober gehouden paarden een duidelijk dikker haarkleed dan paarden die op stal staan. In de herfst vallen, anders dan tijdens de voorjaarsrui, minder haren uit als de nieuwe ondervacht naar voren geschoven wordt. Deze vachtwissel is voor het paard een echte topprestatie, die een verhoogde energiebehoefte met zich meebrengt, hetgeen door aangepaste voeding gecompenseerd kan worden. 

Verhoogde voedingsstoffenbehoefte: welke voedermiddelen ondersteunen mijn paard tijdens de vachtwissel? 

Gezonde paarden komen de rui over het algemeen goed door. Als de energie- en voedingsstoffentoevoer gedurende het koudere jaargetijde echter verhoogd moet worden, is dit voor stofwisselingsgevoelige en met name voor maaggevoelige paarden makkelijker gezegd dan gedaan. 

De mineraalstofbehoefte is gedurende de ruiperiode verhoogd. In deze tijd zijn koper, mangaan, selenium en silicium bijzonder belangrijk. Om huid en haar te ondersteunen kan ook zink behulpzaam zijn, omdat het niet enkel de huid maar ook de slijmvliezen, zoals bv. het maagslijmvlies, ondersteund. Zink helpt geïrriteerd slijmvlies te herstellen.  
Magnesium en vitamine E bevorderen daarnaast de doorbloeding van de huid. 

Indien jouw paard niet voldoende van mineralen wordt voorzien, kan immuunzwakte het gevolg zijn. Gedurende de ruiperiode komen influenza, problemen met de luchtwegen en herpesinfecties extra vaak voor, maar ook mok en nawateren zul je vaker zien. 

Kruiden als natuurlijke ondersteuning voor paarden. 

Kruiden kunnen een waardevolle aanvulling zijn ter ondersteuning van de spijsvertering en tijdens de rui. Brandnetel is bijzonder rijk aan ijzer, calcium en vitamine C, wat de doorbloeding van de huid bevordert en de vachtwissel ondersteunt. Kamille en venkel hebben een kalmerende werking op het maag-darmkanaal en kunnen behulpzaam zijn bij paarden met een gevoelige maag. Lijnzaad levert belangrijke omega-3-vetzuren, die kunnen bijdragen aan een glanzende vacht en tegelijkertijd ontstekingsremmend werken. 

Aanpassen van voertijden

Voor maagpatiënten is het extra belangrijk om de voertijden aan te passen. In plaats van twee grote maaltijden per dag is het raadzaam om deze te verdelen over vier tot zes kleinere porties. Dit helpt om de maag gelijkmatig te vullen en de zuurproductie te reguleren. Daarnaast dient er altijd voldoende ruwvoer ter beschikking te staan, om ervoor te zorgen dat het spijsverteringsstelsel voortdurend bezig is. 

Aanvullende verzorgingsmaatregelen tijdens de rui

Vachtverzorging intensiveren 

Een intensieve vachtverzorging gedurende de vachtwissel is onontbeerlijk. Dagelijks poetsen en borstelen gedurende minimaal 15-20 minuten helpt om losse haren te verwijderen en stimuleert de doorbloeding van de huid. Dit bevordert niet enkel de vachtwissel, maar verdeelt ook de natuurlijke oliën over de vacht, hetgeen tot een gezonde glans leidt. Borstels speciaal ontwikkeld voor de rui, met zachte, dicht op elkaar staande borstelharen, zijn bijzonder effectief. 

Dekens juist inzetten

Het doelmatig gebruik van zweetdekens na de training is met name in de herfst belangrijk. Ze helpen de lichaamstemperatuur van het paard langzaam te reguleren en voorkomen verkoudheden. Voor paarden, die gevoelig reageren op temperatuurschommelingen, kan een lichte overgangsdeken ook overdag zinvol zijn. Let er echter op dat het paard niet oververhit raakt, want dat kan de vachtwissel beïnvloeden. 

Beweging en training gedurende de rui

Aangepast trainingsprogramma
Gedurende de rui heeft het paardenlichaam extra energie nodig. Het kan zinvol zijn om de trainingsintensiteit iets te reduceren, om het organisme niet te overvragen. In plaats hiervan kunnen meer uithoudingseenheden bij gemiddelde intensiteit in de training opgenomen worden. Dit ondersteunt de doorbloeding en de stofwisseling, zonder het lichaam te hevig te belasten. 

Voldoende uitloop 
Vrije beweging in de frisse lucht zijn van cruciaal belang voor een gezonde vachtwissel. Minstens 4-6 uur per dag weidegang of verblijf op de paddock moeten gewaarborgd zijn. De natuurlijke beweging bevordert niet enkel de doorbloeding, maar stimuleert ook het immuunsysteem en ondersteunt de totale stofwisseling van het paard.

Tips voor de verhoogde voedingsstoffenbehoefte, vooral voor paarden met maagproblemen

De rui kost heel veel energie, die je je paard extra dient te voeren. Simpelweg het krachtvoer te verhogen heeft weinig nut, omdat hier minder op gekauwd en dus niet zo intensief ingespeekseld wordt als bv. bij hooi wel het geval is. Het in speeksel aanwezige bicarbonaat is de natuurlijke tegenspeler van maagzuur en fungeert als buffer.
Krachtvoer zou daarom slechts beperkt gevoerd moeten worden aan paarden met een gevoelige maag. Zoals altijd is hooi van goede kwaliteit de basis en zou in het perfecte geval altijd ter beschikking moeten staan voor je paard. Het levert het paard, indien van goede kwaliteit, energie en biedt voldoende structuur voor een gezonde vertering. Juist dan, wanneer het paard tijdens de herfst niet meer in haar energie- en ruwvezelbehoefte kan voorzien door middel van het eten van vers gras.  

Luzerne

Haren bestaan uit keratine en om deze bouwstof te produceren heeft jouw paard proteïnen nodig. Als voedermiddel voor paarden met maagzweren is luzerne geschikt omdat het door het hoge calcium- en magnesiumgehalte een pH-waarde neutraliserende werking heeft en zo het maagslijmvlies beschermt tegen irritatie. Het eiwitgehalte ligt bij luzerne rond de 16-20% in vergelijking tot 4-12% proteïne bij de gangbare grassoorten. 

Wees voorzichtig met de toedieningsvorm
Bij het voeren van luzerne is de deeltjesgrootte doorslaggevend. Scherpe luzernedeeltjes kunnen tot mechanische irritaties van het maag-darmstelsel leiden. Daarom wordt aangeraden om luzerne in de vorm van pellets (brok) of extrudaat (geperst) te voeren, die zachter zijn voor de spijsverteringsorganen.

Let op mogelijke bijwerkingen
Het is belangrijk om aandacht te besteden aan het salicylzuurgehalte in luzerne, de werkzame stof is een bekende pijnstiller en ontstekingsremmer. Terwijl dit enerzijds een positief effect kan hebben, kan salicylzuur in hogere concentratie ook irriterend werken op de slijmvliezen. Daarom dient het voeren van luzerne met mate en rekening houdend met de individuele verdraagzaamheid te geschieden. 

Biergist

Behalve het voeren van mineraalvoer, afgestemd op de individuele behoefte, kan biergist jouw paard van binnenuit ondersteunen. Het is rijk aan aminozuren, die de productie van huid- en haarcellen bevorderen. Daarnaast heeft biergist een positief effect op de darmgezondheid, omdat het de darmflora stabiliseert en bijdraagt aan het herstel hiervan. 10 tot 20 gram biergist per 100 kg lichaamsgewicht wordt aanbevolen, dus bij een 600 kg zwaar paard komt dit neer op 60 tot 120 gram biergist per dag. 

Olie

Bij maagpatiënten is het raadzaam om ze gedurende de rui te ondersteunen door olie bij te voeren, hetgeen rijk is aan omega-3-vetzuren. Oliën leveren energie, zonder daarbij de maag van gevoelige paarden te belasten. Ze vormen een beschermende vetfilm op de huid en een waterafstotende lipidenfilm, die de haren bekleedt. De olie dient aanvankelijk slechts eetlepelwijze gevoerd te worden en dit kan dan langzaam naar tot wel 50 ml per dag opgevoerd worden. 

Lijnzaad

Een alternatief is lijnzaad. Dit bezit waardevolle inhoudsstoffen voor het paard en is rijk aan ballast- en slijmstoffen, die een gunstige werking op het gehele spijsverteringskanaal hebben. Hun hoge gehalte aan onverzadigde vetzuren voorziet, vaak verzwakte, paarden tijdens de rui van veel energie. De slijm- en ballaststoffen die lijnzaad bevat ondersteunen daarnaast het maag-darmstelsel. 

Bovendien versterkt lijnzaad het immuunsysteem en bevordert het de opname van belangrijke mineraalstoffen, hetgeen gedurende de rui bijzonder voordelig is. Per dag kan 20 gram per 100 kg lichaamsgewicht gevoerd worden. Lijnzaad dient altijd gekookt te worden, omdat ze cyanogene glycosiden bevatten, een voorstadium van het giftige blauwzuur. Dit zuur is wateroplosbaar en verdampt tijdens het koken. 

Heb je interesse in de voeding van paarden met maagproblemen? We hebben het e-boek "Voedermiddelen ABC" geschreven dat info over voeding voor paarden met maagklachten bevat. Kijk er hier naar! 

Welke factoren kunnen de vachtwissel van mijn paard beïnvloeden? 

Van invloed kunnen de leeftijd van jouw paard, het ras, de huisvesting, maar ook het weer zijn. Juist voor oude, zieke of verwaarloosde paarden betekent de rui een enorme belasting voor de stofwisseling. De vachtwissel duurt merkbaar langer, de vacht kan dof worden en paarden lijken niet zo prestatiegericht als normaliter. Denk eraan dat de rui niet begint zodra de eerste haren uitvallen, maar dat het vachtwisselproces al eerder begonnen is. Laat jouw paard in augustus bijvoorbeeld al symptomen zien, dan kan de rui hier een oorzaak van zijn. 

Treedt gedurende de herfst een plotse temperatuurdaling in en heeft jouw paard nog niet voldoende wintervacht, dan kunnen bij jouw paard spierspanningen ontstaan, die zich uiten in verminderd bewegingsplezier, pees- en ligamentsproblemen. Onverwacht warme dagen tijdens de herfst kunnen daarentegen leiden tot bloedsomloop- en hartproblemen, oudere paarden worden hier in het bijzonder door getroffen. Koliek is niet zelden het gevolg. 

Dekens gedurende de vachtwissel 

Bij plotse temperatuurdalingen of voor bijzonder gevoelige paarden kan het tijdelijk gebruik van dekens zinvol zijn. Dit geldt in het bijzonder voor paarden met maagzweren, omdat deze paarden vaak gevoeliger op stress en temperatuurschommelingen reageren. Voor gedetailleerde informatie over het juiste tijdstip van dekens opdoen bij paarden met maagzweren raden we ons artikel: Wanneer heeft mijn paard met maagzweren een deken nodig? aan. 

Een juiste observatie van jouw paard en een aanpassing in de verzorging en voeding, afgestemd op de individuele behoeften, zijn de sleutel tot een vlotte rui. 

Conclusie

De rui is een natuurlijke gebeurtenis die elk jaar veel energie van je paard vergt. Je hebt kunnen lezen welke voedermiddelen jouw paard kunnen ondersteunen om goed door de vachtwissel te komen. 
Natuurlijk brengt het regelmatig borstelen van je paard enige verlichting teweeg. Verliest jouw paard ondanks dit zijn vacht niet goed, dien je je dierenarts om advies te vragen. Bij jonge paarden kan een voedingsstoffentekort de rui vertragen. Bij ouder paarden is vaak PPID (Pituitary Pars Intermedia Dysfunction; ook bekend als Cushing) een oorzaak. Een lange, krullende vacht is een typerend symptoom van deze metabolische aandoening. 

Meer over dit onderwerp

Op onze themapagina Voeding voor paarden met maagproblemen vind je veel meer informatie rondom het voeren van paarden.

Paarden met maagklachten hebben extra ondersteuning nodig. Het is belangrijk om te weten welke voedermiddelen geschikt zijn voor jouw paard en welke beter vermeden kunnen worden.