Koorts bij paarden kan talrijke oorzaken hebben en tevens het symptoom zijn van verschillende ziekten. Koorts kunnen herkennen en de situatie juist kunnen inschatten is belangrijk voor iedere paardeneigenaar. Om zo snel te kunnen beslissen of en hoe snel de dierenarts moet komen.
Koorts is een normale en gezonde afweerreactie van het lichaam. Meestal gaat het om weefselschade, een ontsteking, een bacteriële infectie of een zogenaamde virusinfectie. De verhoogde lichaamstemperatuur is eigenlijk niet meer dan een normale aanpassings- en verdedigingsreactie van het lichaam om dreigende infecties te overwinnen. In sommige gevallen is ingrijpen van jou als paardeneigenaar echter noodzakelijk. Waar je op moet letten en wanneer je direct je dierenarts moet inschakelen lees je hier.
Het is belangrijk om referentiewaarden te hebben, dus rustwaarden van je gezonde paard, die je met de waarden in een noodsituatie of bij vermoeden van ziekte met elkaar kunt vergelijken. Hiervoor zijn de zogeheten PAT-waarden een belangrijk aanknopingspunt. PAT staat voor puls (hartslag), ademhaling en temperatuur. Jouw dierenarts zal over het algemeen reeds aan de telefoon naar deze waarden vragen om zo een betere inschatting te kunnen maken van de situatie.
De gemiddelde waarden van paarden zijn in rust:
Puls: hartslagfrequentie tussen de 28 en 44 slagen per minuut
Ademhaling: ademfrequentie tussen de 8 en 16 ademhalingen per minuut
Temperatuur: tussen de 37,5 en 38,2 graden Celsius
Als de PAT-waarden verhoogd zijn en het paard andere symptomen van pijn of ongemak laat zien, die op een maagzweer of mogelijk andere ziekten duiden, dien je dringend je dierenarts om advies te vragen.
Het meten van de puls van je paard is veel makkelijker dan het klinkt. Een normale polsslag in rust ligt bij paarden tussen de 28 en 44 slagen per minuut.
Deze kan op verschillende plekken gemeten worden: aan de onderkant van de staartwortel, aan de kroonrand of aan de onderkant van de kaak. De laatste plek is de meest voor de hand liggende. Paarden hebben aan de binnenzijde van de onderkaak een kleine inkeping waar de gezichtsslagader loopt. Op deze plek leg je de toppen van je wijs- en middelvinger op de slagader en duw je voorzichtig richting het bot totdat je de hartslag zachtjes voelt.
Je meet hier het aantal slagen per minuut. Een snelle variant is het meten van het aantal slagen gedurende 15 seconden en dit met 4 te vermenigvuldigen. Het is raadzaam om een horloge met secondewijzer, stopwatch of je mobiele telefoon bij de hand te hebben.
Als de gemeten waarde hoger ligt dan 44, spreek je van een verhoogde puls. De rustpols van veulens ligt met tot wel 60 slagen per minuut beduidend hoger dan die van een volwassen paard.
Het woord rustpols, of rusthartslag, zegt het eigenlijk al: in principe dienen de metingen van puls, ademhaling en lichaamstemperatuur alleen plaats te vinden wanneer het paard zich in een harmonieuze toestand bevindt, om zo de meest precieze resultaten te behalen. Resultaten van metingen uitgevoerd direct na lichamelijke arbeid of bij hoge temperaturen zijn niet erg behulpzaam.
Als jouw paard tijdens het meten geïrriteerd is, bijvoorbeeld omdat het pijn ervaart, of als het zelfs agressief reageert, is het verstandig om even een half uurtje te wachten, zodat je paard weer even tot zichzelf en tot rust kan komen. Tenzij je paard echt ziek is of pijn heeft, dan kun je het beste direct je dierenarts inschakelen!
In rusttoestand ligt de ademhalingsfrequentie van een volgroeid paard tussen de 8 en 16 ademhalingen per minuut. De meting vindt plaats door het observeren van de om- en neerwaartse beweging van de ribbenkast en de buik. Een sterke indicatie voor een duidelijk verhoogde ademhaling is het opensperren van de neusgaten.
De normale lichaamstemperatuur van paarden in rust ligt tussen de 37.5 °C en 38.0 °C. Bij een pasgeboren veulen ligt deze waarde nog tussen de 38.5 °C en 39.5 °C.
Bij een lichaamstemperatuur tussen de 38.2 °C en 38.5 °C spreekt men van verhoging. Indien de lichaamstemperatuur hoger is dan 38.5 °C wordt dit gezien als koorts. Hoge koorts heeft een paard vanaf 39.0 °C.
Let er wel op dat als een paard bijvoorbeeld net uit de training komt, zijn lichaamstemperatuur aanzienlijk hoger kan zijn, dit hoort uiteraard geleidelijk te dalen naar de normale temperatuur in rust.
Behalve arbeid, kunnen ook het tijdstip van de dag en de buitentemperatuur invloed hebben op de lichaamstemperatuur van een paard.
-1.png?width=940&name=Bilder%20f%C3%BCr%20den%20Equine%2074%20Blog%20(4)-1.png)
Zoals hierboven beschreven is er dus een duidelijk verschil tussen verhoging en koorts. Koorts heeft een paard bij een lichaamstemperatuur boven de 38.5 °C. Vanaf 39.0 °C spreek je van hoge koorts.
Bij lichaamstemperaturen boven de 40 °C moeten alle alarmbellen gaan rinkelen. De koorts kan zo ver oplopen dat levensgevaarlijke situaties ontstaan, zoals het stollen van eiwitten in het bloed (denaturatie).
Zodra je bij je paard een lichaamstemperatuur boven de 39 °C meet, is het advies direct je dierenarts in te schakelen.
Bij matige koorts is het een beetje afhankelijk van de overige symptomen, of je direct een dierenarts moet laten komen of het nog even kunt aanzien. Als je paard minder eetlust heeft en / of niet drinkt kun je het beste de dierenarts laten komen, ook als je paard slechts verhoging heeft.
De meest voorkomende en klassieke koorts symptomen zijn verhoogde PAT-waarden, dus verhoogde puls, ademhaling en temperatuur. Daarnaast kun je koorts bij paarden herkennen aan verminderde eetlust. Ook zweten kan duiden op koorts.
Paarden met koorts voelen zich niet lekker en dat kun je ook zien. Lusteloosheid is een duidelijk symptoom van koorts. Ze laten vaak hun hoofd hangen, zijn sloom, kijken suf uit hun ogen en reageren minder op omgevingssignalen.
De lichaamstemperatuur meet je rectaal bij het paard, je brengt een koortsthermometer in de anus in. Het is niet nodig om een speciale, dure paardenthermometer te kopen. Een gangbare koortsthermometer voor mensen volstaat. Je kunt er eventueel een touwtje aan vastmaken om de thermometer zo met een knijper aan de staart vast te zetten. Dit voorkomt dat de zuigkracht van de anus hem naar binnen trekt. Gewoon vasthouden van de thermometer is ook mogelijk.
Een tip: gebruik een snelle meter! Dus een thermometer die binnen enkele seconden de lichaamstemperatuur aangeeft, in plaats van ruim een minuut te moeten wachten.
Je gaat naast de achterhand van je paard staan, schuif rustig de staart opzij en schuif voorzichtig de tempometer in de anus. Smeer er van tevoren wat vaseline op zodat deze soepeler naar binnen glijdt.
Het is aan te raden deze procedure net zo lang te herhalen totdat je 3 maal achter elkaar dezelfde waarde meet.
Het is belangrijk om in je achterhoofd te houden dat koorts een functie heeft, namelijk het bestrijden van mogelijke ziekteverwekkers door de lichaamstemperatuur te verhogen. Als je de koorts te snel verlaagd, belemmer je het lichaam in zijn natuurlijk genezend vermogen.
Hier volgen enkele tips om je paard te helpen als het koorts heeft. Uiteraard enkel bij lichte koorts, of tot het moment dat de dierenarts ter plekke is.
Wat je kunt doen is koelen. Dit doe je door koude wikkels om de benen van je paard te slaan, bijvoorbeeld een koude, natte handdoek. Dit ontspant en vaak neemt de koorts zienderogen af. Hou wel in gedachten dat deze snel opwarmen en dus regelmatig vervangen / gekoeld moeten worden.
Er zijn ook homeopathische middelen die helpen bij het bestrijden van koorts, maar deze zijn niet vrij verkrijgbaar en zou je dus in overleg met een goede natuurgeneeskundige kunnen inzetten.
Verder kun je zorgen voor een relaxte omgeving, dus niet in de felle zon, maar een plekje in de schaduw. Vermijdt tocht! En zorg vooral voor rust om het paard heen.
Koorts bij paarden kan verschillende oorzaken hebben. Zoals simpele en voorbijgaande koorts, bijvoorbeeld door een reactie op vaccinatie. Acute koorts, door bijvoorbeeld een infectie, verwonding of allergie. Tot “interne oorzaken”, zoals koliek, maagzweren etc. Het is daarom belangrijk om de mogelijke oorzaken van koorts te begrijpen. Zo kun je de juiste en passende behandeling bieden aan je paard.
Vaak zie je een korte koortspiek een of twee dagen na de (half)jaarlijkse vaccinatie. Dit komt doordat de natuurlijke afweer van het paard reageert op de ingespoten stof. Het lichaam wil deze vijand elimineren en door koortsen schoont het zichzelf van deze vreemde indringer. Ga dus bij koorts altijd na of je paard net geënt is, meestal is hier sprake van verhoging of lichte koorts en trekt dit na een dag weg. Is dit niet het geval, of is er sprake van hoge koorts, schakel dan direct je dierenarts in.
De volgende mogelijke oorzaken van verhoogde temperatuur en koorts kunnen meestal niet worden vastgesteld door de paardeneigenaar. Toch is het nuttig om de mogelijke oorzaken te kennen en te begrijpen.
Infecties zijn de meest voorkomende oorzaken van koorts bij paarden. Infecties kunnen worden veroorzaakt door onder andere parasieten, schimmels, bacteriën of virussen. De meest bekende infectieziekten die koorts bij paarden veroorzaken zijn influenza, rhinopneumonie, maar ook hoefbevangenheid.
Bij parasitaire infecties moet je vooral denken aan wormbesmettingen. Sommige parasieten, zoals rondwormen, kunnen koorts veroorzaken bij het paard. Ze veroorzaken bijvoorbeeld ontstekingen in de darmen of het mesenterium (darmscheil).
Schimmel van bijvoorbeeld de huid of in de hoeven kan koorts veroorzaken. Het lichaam reageert op de schimmel en probeert deze te doden, het resultaat: koorts.
Het immuunsysteem is een prachtig mechanisme. Zodra een bacterie het lichaam binnendringt, zal het immuunsysteem reageren door deze bacteriën te bestrijden. Dit doet een paard door antilichamen en witte bloedcellen te produceren. Gedurende dit proces kan een kortstondige periode van koorts optreden, de lichaamstemperatuur wordt verhoogd als verdedigingsmechanisme tijdens deze immuunrespons.
Ook bij een virale infectie, een virusbesmetting dus, kan koorts ontstaan. Ook hier produceert het paard antilichamen om het virus te lijf te gaan.
Net als na vaccinatie kan het paardenlichaam allergisch reageren door externe, maar ook interne factoren. Denk hierbij aan een allergische reactie door het gebruik van zonnebrandcrème, door de weerhaakjes van de processierups of aan een allergische reactie door voeding, het eten van bepaalde (on)kruiden of planten. Ook bepaalde medicatie kan een allergische reactie veroorzaken. De bekendste is fenylbutazone (buut), hetgeen vaak overgevoeligheid voor zonlicht en een koortsreactie teweegbrengt.
Behalve bovengenoemde oorzaken kan oververhitting bij paarden koorts veroorzaken, de koorts is dan een fysiologische reactie. De meest voorkomende oorzaak zijn extreme omgevingstemperaturen waarbij het paard geen gelegenheid heeft om de schaduw op te zoeken. Let ook vooral op met hitte als je paard een eczeemdeken draagt!
Oververhitting kan ook ontstaan als gevolg van fysieke inspanning en /of onvoldoende afkoeling na inspanning. Een oververhit paard kun je herkennen aan zweten en een versnelde ademhaling, als dit de interne temperatuur niet voldoende verlaagt kan een paard koorts ontwikkelen. In extreme gevallen kan een hitteberoerte optreden.
Koorts kan tevens een interne oorzaak hebben. Denk hierbij aan ontstekingsziekten zoals artritis, ontstekingen aan de darmen of maagzweren. Het immuunsysteem van het paard reageert hierbij op een infectie of ontsteking ergens in het lichaam. Ontstekingsmoleculen, bv. cytokines, worden vrijgegeven tijdens de immuunrespons en waarschuwen het lichaam om de lichaamstemperatuur te verhogen: een defensieve reactie. Koortsen is het gevolg van het immuunsysteem dat probeert deze ontsteking of infectie actief te bestrijden.
Stress kan het ontstaan van maagzweren bespoedigen. Daarbij dient onderscheid gemaakt te worden tussen gewone alledaagse stress, zoals een rangorde gevecht tussen paarden, of lichamelijke stress, die door een reeds bestaande maagzweer teweeg wordt gebracht. In acute gevallen zorgen maagzweren voor zoveel stress in het paardenlichaam dat ze vaak met een versnelde pols, verhoogde ademhaling en koorts samengaan.
Paarden uiten pijn heel verschillend en individueel. Het is juist daarom belangrijk om je paard goed te kennen en zo de kleinste veranderingen in zijn welbevinden te kunnen opmerken.
Een versnelde hartslag, een hoge ademfrequentie en lichte koorts treden meestal op in samenhang met andere symptomen (indien maagzweren de oorzaak zijn). Vaak kun je zien dat paarden de pijn uiten door te flemen en te trappen naar hun buik – typische pijnuitingen van paarden die maagproblemen hebben. Gedraagt het paard zich daarbij ook op een andere manier opvallend, dan dien je routinematig altijd de temperatuur, de ademhaling en de puls van het paard op te nemen.
Op onze themapagina vind je veel meer informatie over maagzweren bij paarden.
Equine 74 Gastric
Buffert het overtollige zuur in de paardenmaag in plaats van het te blokkeren.
Equine 74 Stomach Calm Relax
Ondersteunt de nerveuze paardenmaag in stressvolle situaties.
